Ilaa hada dhowr qof oo soomaali ah ayaa lasoo sheegayaa in sharciga lagala noqday ama la siiyay digniino ku saabsan in sharciga lagala noqon karo waxyaabo ay facebook kusoo qoreen darteed. Dadkan ayaa waxyaalaha lagu haysto waxaa kamid ah in ay facebooga kusoo galaan magac ka duwan kan wadanka uga diiwaan gashan ama ay isku dhiibeen markii hore. Waxaa kaloo lasoo sheegayaa in dadka qaar kamid ah oo isku dhiibay inaysan wax qorin ama wax akhrin la arkey iyaga oo barta facebooga wax ku qoraya.  Dadka qaar ayaa lagu haystaa inay barta facebooga soo galiyeen sawiro ku saabsan kulamo ay kala qaybgaleen odoyaal ama dad ka yimid deegaanka ay isku dhiibeen deegaan ka duwan. Halka uu qofka lacagta u diro iyo cida uu u diro ayaa kamid ah waxyaabaha lagu haysto dadka soomaaliyeed ee arintan yaabka badan ay qabsatay.

Arintan oo ah mid ugub ah oo aan horey nooceeda oo kale loo arag ayaa ah mid ka yaabisay dhamaan dadka maqlay, sidoo kalena abuuri karta in wel-wel ku abuurto soomaali badan oo aan information sax kusoo galin barta facebooga. Horey ayay Norwey u sheegtay in ay sharciyada kala noqonayso wadankiina dib ugu celinayso soomaalida laga shakiyo inaysan u baahneyn magangalyo maadaama ay xaalada amniga ee soomaaliya soo fiicnaatay?

Norwey waxaa ku dhaqan soomaali tiro ahaan gaarayso 40.100 00 31% ay yihiin dhalinyaro wadanka ku dhashay. Su aasha Iswaydiinta mudan ayaa ah maxay xildhibaanada soomaaliyeed ee sheegta inay matalaan soomaalida ku dhaqan wadanka ugu hadli la-yihiin go aanadan iska soo daba-noqonayo ee ku saabsan sidii dadka soomaaliyeed ee intooda badan magangalyada ku jooga wadanka loo hayi kicin lahaa. Xildhibaanada soomaaliyeed ee uu ugu horeeyaan Baashe muuse,Faadumo Cali Madar iyo Cabdulaahi Calason, maxay ilaa hada usoo istaagi la yihiin mediayaha wadanka si ay u gudbiyaan dareenka shacabka ay codkooda ku fadhiyaan goloyaasha deegaanka. Mise ayaga waxay haystaan dhalashada wadanka oo cidii la celin waxba kama quseyso, markii lagaar0 doorasho unbaa warkooda maqli doonaa, ayaga oo leh noo codeeya?.

Sidaan NorSom News horey u xaqiijinay waxaa Norwey kusoo wajahan Gudoomiyaha baarlamaanka Soomaalia Maxamed Cismaan Jawaari oo lagu casuumay sanadguurada xuska xarunta nabada ee Oslo senter. Jawaari waxa uu haystaa dhalashada Norwey, waana qof sifiican u yaqaan dhaqanka iyo luuqada Norweyba labadaba, sidoo kale wuxuu afartii sano ee ugu danbeeyay ka shaqeynayay Soomaaliya. Hadaba Jawaari sawir sax ah maka bixin doonaa Soomaaliya oo dowlada ma kala hadli doonaa arintan ku saabsan cabsi galinta shacabka soomaaliyeed nabadgalyada iyo nolosha ku haysta wadankan. Mise soomaalida Norwey ayaa inta xaflado u dhigto ayuu asna dhuuman doonaa.

Halkan ka dhagayso waraysiga nin kamid ah dadka ay dhibtu qabsatay oo u waramayay mid kamid ah warbaahinta soomaalida.

https://www.youtube.com/watch?v=Fzw65olQ3qo

Dhalinyaradan oo asal ahaan kasoo jeedo wadamada Somalia, Norge, Irak, Pakistan iyo Marokko ayaa da ahaan u dhaxeeyo 16 ilaa 17 sano. Waxaana lagu soo dacweeyay in ay xadgudub ku kala kaceen dhowr qof oo kala duwan inta u dhaxaysey bilihii April iyo July sanadkii hore. Dadka ay xadgudubka iyo cunfiga u geysteen waxaa kamid ah odey 82 jir ahaa oo hada geeriyoodey, balse sharaxaadii uu ka bixiyay sida wax u dhaceyn ayaa waxaa laga hor akhriyay maxkamada. Dhalinyaradan oo intooda badan dagan aaga xaafada Tøyen iyo Jordal ee Oslo ayaa ah kuwa saaxiib ah, qaar kamid ahna ay isku fasal dhigtaanba iskuulka. Waxaa kamid ah wiilashan lasoo dacweeyay, wiil dagan Sweden balse fasax ku joogay Norwey, lana socdey habeen kamid ah habeenada ay falalka gaysteen. 

Mid kamid ah dadka soo dacweeyay wiilashan oo sharaxaad siiyay wargayska Dagavisen ayaa sheegay in habeen uu khamri soo cabay kana yimid baar uu  dhalinyaradan ku yiri: Maxaad banaanka ka qabanaysaan saacadan, dhalinyaradiina soomaalida ah?. una usii gudbay dukaanka si uu sigaar uga soo gato. Balse marka uu soo noqdey ay dhalinyaradaas oo markaas ahaa afar ay noqdeen sideed ilaa sagaal. Mid kamid ah dhalinyarada ayaa waxaa dhex maray muran yar, intaas kadibna afar kale ayaa ninkii isugu tagay. Gaarsiiyeyna waxyeelo weyn, wuxuu sheegay in laga jabiyay daanka, uuna dhaawac kasoo gaaray dhabxanaga iyo isha. Dhacdadan ayaa waxaa mobil ku duubay qof dagan goobta wax ka dhaceen. 

Mid ah wiilashan ayaa xagiisa sheegay inuu ninkan ahaa mid khamreysan oo raba inuu dagaalamo. Wuxuu ku yiri ereyo cunsurinimo ah, markii uu isku dayay inuu dajiyana uu ku qabtay qoor sagaaro. Taas oo sababtay in wiilasha kale ay ku wareegtaan ninkan, ayna laad kala dhacaan dhabarka, wajiga iyo madaxa. Mid kamid ahna uu ku dhuftay dhagax.

Maadaama ay dhalinyaradan ay da ahaan yaryihiin waxay u badantahay inaan la xukumin, balse lagu ciqaabo siyaabo kale. Saxaafada Norwey ayaa caan ku ah in marka uu qof ajnabi ah uu fal danbi ah gaysto ay dhalashiida sheegeen, una qoraan dhacdada si dhamaystiran, sifiicana u buun-buuniyaan.

Halkan ka akhri warka maxkamada wiilashan

Halkana ka akhri sharaxaada uu bixiyay mid kamid ah dadka soo dacweeyay.

Sanadkii lasoo dhaafay waxaa dhalashada Norwey helay dad dhan 12 400 qof oo ajnabi ah, waxaana ugu badan dadka helay dadka ka yimid wadamada Eritrea, Afghanistan iyo Ciraaq.Tirakoobkan ayaa waxaa maanta oo arbaco ah soo saaray wakaalada dhexe tirakoobka dalka Norwey ee SSB(statisk sentralbyrå).

Soomaalida oo kamid ahaan jirtay dadka ugu tiro badan ee hela dhalashada Norwey ayaa sanadkan waxaa ku yimid hoos u dhac balaaran. 450 qof soomaali ah ayaa helay dhalashad Norwey sanadkii 2015, tiradaas oo 60% kayar tirada dadka soomaalida ah ee helay dhalashada Norwey sanadkii 2014 oo ahayd 1150 qof. 

Lama garanayo sababta dhabta ee ka danbaysa hoos u dhacan, balse warbaahinta NorSom News oo xiriir la sameysay soomaali kala duwan oo codsaday dhalashada wadanka ayaa sheegay in ay qaarkood jawaabta sugayaan in ku dhow labo sano. Mar walbe ay wacaan UDI-da si ay ugu ogaadaana meesha war marayaana, loogu jawaabo inay sugaan, maadaama uu xiligii sugitaanka jawaabta codsiyada uu dheeraaday sababo la xiriir qoxootigii tirada badnaa ee Norwey yimid 2015. Waxaa kaloo intaas dheer in marka qofka soomaaliga uu codsado dhalashada wadanka ay qaadato waqti ka dheer, dadka intiisa kale, sababtoo ah waxaa adag in documentiyo iyo warqado sax ah laga helo soomaaliya. Taas oo uu u baahan baarid iyo waqti dheeri ah.

Halkan ka fiiri listaha dadka helay dhalashada Norwey iyo wadama ay ka yimaadeen

Intiinii la socotay warbaahinta wadanka , waxay isbuucyadii ugu danbeeyay warbixino, muuqaalo iyo qoraalo kala duwan ka diyaarinayeen xaalka wadanka Sweden, oo meelaha qaarkood faraha ka baxay sida ay sheegeen saraakiisha Booliska wadankas. Shalay ayaa wariye iyo sawir qaade ka socdo tvga NRK laga ceyriyay, loona diiday inay waraysi ku qaadaan maqaayad kutaal xaafada Husby , isla markaana loogu hanjabay inay indhaha wax ku arki doonaan hadii aagaas lagu arko mar danbe.  Arintaas oo noqotay mid aad looga hadalhayo warbaahinta wadanka iyo baraha bulshada ee sosial-mediayaha.

Booliska magaalada caasimada ah ee Stocklom ayaa sheegay inuu faraha ka baxay amaanka xaafadaha ay ku badanyihiin dadka ajaaniibta ah qaarkood. Halkaas oo ay ka dilaaceen kooxo dhalinyaro ah oo si agaasiman ugu shaqeeya howlo kriminalitet ah, aana rabin inay wax xiriir ah la sameeyaan bulshada Sweden inteeda kale. Dhalinyaradan ayaa badan kuwa ka haray iskuulka, aan helin shaqo, isla markaana lumiyay kalsoonidii ay ku qabeen systemka wadanka iyo dowladiisaba. Waxay dhagaxtuur ku bilaabaan marka ay arkaan gaari booliis ah oo kaligiis socdo, sidaas darteed booliska marka ay galayaan xaafadahaas waxay isku raacaan baabuuro badan. Qaar kamid ah culimada xaafadaas ayaa iyagana dhankooda eedeeyay booliska oona sheegay inaysan qaadin talaabo ku haboon dhibtaan,  ciyaalkaas yar-yarna aysan wax cabsi iyo ixtiraam ah midna u heyn  booliska.

Halkan ka akhri warbixintan oo dhamaystiran iyo muuqaalka uu diyaariyay NRK

Wasiirka isdhexgalka iyo soo galootiga Sylvi Listhaug oo  ka faa iideysaneysa warbixintan uu NRK diyaariyay ayaa isla markiiba bogeeda Facebooga soo dhigtay qoraal ay ku diganayso dowlada sweden oo ay sheegtay inay siyaasad masaakiinimo ah  kula dhaqmaysey qoxootiga sanadadii ugu danbeeyay, taas oo keentay in meel kamid ah dhulweynaha Sweden aanan nabad lagu mari karin maanta. Listhaug oo aad ugu taag-taagsaneysa Sweden ayaa intaas ku dartay:

Ayaga asaa fariin maldahan u diray caalamka, oo yiri qof walbaa wuxuu imaan karaa Sweden, waxa uuna sameyn karaa waxa uu rabo, una dhaqmi karaa sida uu rabo, taas oo sababtay in ay sanad gudihi ay ku dhowaad 15o 000 qof ay yimaadeen Sweden. Arintaas oo adkeyneysa in dadka intaas tiro le-eg guryo la siiyo, shaqo loo raadiyo, caruurtooda waxbarasho loo helo. Waana midaas sababta xisbiga FRP iyo dowlada Norwey ay usoo rogeen siyaasad ku dhisan in ay Norwey qaadato tiro qoxooti ah oo ku jaan go an awooda ay dowlada u leedahay in ay dadkaas dhex galiso bulshada inteeda kale. Isla markaana aan celino kuwa aan xaqa u laheyn inay wadanka joogaan, si ay wax u yeelin amaanka wadanka.  

Siyaasiga Ali Esbati oo asalkiisu yahay iiraani, kana tirsan xisbiga Vänsterpartiet oo ka jawaabayay su aalo ay waydiiyeen warbaahinta wadanka qaarkeed ayaa sheegay in hadii la rabo inaysan Norwey noqon Sweden cusub, ay xilka sida ugu dhaqsiyaha badan isaga dagto Sylvi, waayo siyaasadeeda ku saleysan qoxooti naceybka waxay aakhirka keenaysaa in ay Norwey ka dilaacdo dhibaatada maanta magaalooyinka Sweden qaarkood haysata, oo ah in xaafado dhan aan la gali karin, sababo amni owgood.

Esbati oo waqti ku noolaa Norwey ayaa sheegay in Norwey cunsuriyada iyo faquuqa ajnabiga ay wax badan kaga badantahay Sweden. Asaga oo tusaale usoo qaatay in aan warbaahinta wadanka ee waaweyn aan lagu arag qof midabkuusu madow yahay. marka la reebo marka laga hadlayo howlaha ajnabiga

Wuxuu kaloo intaa ku daray in dhibaatada Sweden ka taagan ay sababaha ugu waaweyn ee keenay ay kamid tahay shaqo la-aanta haysata dhalinyarida. Hadana ay isku soo aadeen shaqo la-aanta Norwey oo soo badanaysa, Norwey oo qaadatay qoxooti tiro badan iyo Listhaug oo dhankeeda la timid siyaasad adag. 

Halkan ka akhri warkan dhamaystiran (les saken på norsk her)

Sida ay NorSom News kasoo xigatay ilo xog ogaal ah, waxaa bartamaha bishan aan ku jirno ee may kusoo wajahan wadankan Norwey, gudoomiyaha baarlamaanka Soomaaliya Mohamed Osman Jawaari. Asaga oo 20-mai ka qaybgali doona xuska 10-guuradii kasoo wareegtay aasaaska xarunta nabada iyo xuquuqul insaanka ee Oslo Center. Waxa uuna kala qaybgali doonaa xuskan shaqsiyaad caan ah oo uu kamid yahay xoghayihii hore ee qaramaada midoobey Mr Kofi Annan.

Sidoo kale 19-ka bishan mai ayay xaruntu soo qabanqaabisay kulan  uu jawaari la yeelan doono jaaliyada soomaaliyeed ee Norwey, si uu ooga warbixiyo isbadalka siyaasadeed iyo kan horumareed ee ka dhacay soomaaliya xilayadii ugu danbeeyay. 

Booqashada Jawaari ayaa kusoo aadaysa xili bil kahor ay dowlada Norwey soo saartay go aan ah in ay soomaalida aan degenaanshaha qaadan kala noqon karto sharciga, maadaama xaalada amni ee Soomaaliya ,gaar ahaan caasimada Muqdisho uu waxbadan iska badalay xiliyadii ugu danbeeyay. Arintaas oo wel-wel galisay Soomaali dhowr kun gaaraya oo kunool Norwey, balse aan wali qaadan degenaanshaha rasmiga ah. 

Su aalaha dad badan is waydiin karaan ayaa ah: maadaama uu jawaari yahay mid aad uga warqaba xaalka Soomaaliya, waxbadana ku noolaa Norwey, Makala hadli doonaa dowlada Norwey arintan? ama soomaalida Norwey cadaadis maku saari doonaan Jawaari inuu arintaas kala hadlo dowlada Norwey?  Dabcan sawirka uu jawaari ka bixiyo xaalada amni ee Soomaaliya ayaa noqon kara mid saameyn ilaa xad ah ku yeesho go aankan ay gaartay dowlada Norwey ee ku saabsan celinta dadka aan degenaanshaha qaadan.

Shabakadan NorSom News oo ah shabakad loo aas-aasay soo tabinta dhamaan wararka iyo waxyaabaha ku cusub jaaliyadeena soomaaliyeed ee Norwey ayaa ahayd midii ugu horeysay ee baartay, soona bandhigtay go aankii dowlada Norwey ee ku saabsanaa celinta dadka soomaalida. Waxaan isku dayi doonaa inaan xiriir la sameyno Prof Jawaari inta uu ku gudo jiro booqadiisha Norwey. 

Foto:Rolf Øhman

Maryama iyo Samiro oo ah 17-jiro soomaali ah ayaa maalinimada sabtida ah ee ku aadan 7-bisha may abaabulaya maalinta xijaabka. Waxa ayna dhaheen  inay istaagi doonaan wadada dheer aa Karl Johan si ay u qaybiyaan buugaag ku saabsan haweenka iyo islaamka, kana jawaabaan cidii su aal ula timaada.  Waxay kaloo intaa ku dareen in qofkii raba inuu isku fiiriyo xijaabta uu tijaabin karo.

Gabdhahan aadka u da-da yar balse xambaarsan fikirka weyn ayaa sheegay inay fikirka ka keeneen World Hijab Day oo ah maalin la qabto bisha febraayo kowdeeda. Ayna ku fakareen inay fikir noocaas oo kale ah ay ka dhaqan galiyaan Norwey

Maryam oo ku dhalatay kuna kortay Norwey ayaa sheegtay inay bilowdey inay xijaabka xirato markii ay jirtay 12-sano, ayadoo markaa soomaaliya joogtay dhowr sano. Waxayna sheegtay inaysan dhibaato weyn kala kulmin xirashada xijaabka, marka laga reebo in xiliyada ay joogto garoomada diyaaradaha il gaar ah lag eego. Balse ay jiraan gabdho saaxiibadeed ah oo aflagaado iyo cay loogu dhexgaystay T-banaha xijaabka dartiis. Dad badan ayaa nagu qiimeeyo xijaabkeena, sidaas darteed ayaan  ubaabulaynaa arintan, si aan ugu sheegno dadka in xijaabka aan xiranahay uusan khatar cidna ku aheyn.

Journalka Osloby oo ah qayb kamid ah aftenpostenka ayaa gabdhahan waydiiyay: maadaama ay ayaga da-ahaan yaryihiin, miyaysan fiicneyn inay arintan u daayaan ururada muslimiinta ah ee waaweyn iyo masaajidada. Waxay ay ku jawaabeen in arintan ay khusayso ayaga(Gabdhana), isla markaana ay rabaan in soo bandhigaan.

Halkan ka akhri waraysiga laga qaaday gabdhahan oo norsk ah(les saken på norsk her).

Halkan ka fiiri abaabulka ay gabdhan ka wadaan facebooga

webka ay leeyihiin ururka xagjirka ah aadna uga soo horjeedo islaamka iyo muslimiinta ayna madax ka tahay habarta xagjirka ah Hege Storhaug  ee ayaa arinta saaka si jees-jees ah u soo daabacay. 

Halkan ka akhri 

Sida aan kasoo xiganay laanta agaasinka socdaalka iyo soo galootiga ee UDI, 78 qof oo ka yimid Soomaaliya ayaa sanadkan aan kujirno ee 2016 magangalyo waydiistay wadanka Norwey. Tiradaas oo ah mid wax badan ka hooseysa tirada dadka soomaalida ah ee Norwey iska soo dhiibi jiray sanadadii ugu danbeeyay. Sidoo kale waxaa hoos u dhacay guud ahaan tirada dadka magangalyada soo waydiistay Norwey sanadkan aan kujirno, oo ilaa hada 1185 qof oo magangalyo doon ah ayaa iska dhiibay Norwey. Dadka ugu badana waxa ay ka imaadeen dalalka Siiriya(200 qof), Afgaanistaan(186 qof), Eritrea(95 qof ) iyo Ciraaq(95). Waxaa muuqata in go-aanadii kala duwanaa ee kasoo baxayay dowlada Norwey ay tahay sababta ugu weyn ee keentay hoos udhacan. Halka dadka qaarkii ay leeyihiin in, ilaa hada lagu jiray xilayada qaboobaha(vinterka), oo marka la gaaro xilayada kuleylaha ay soo badan doonaan dadka kasoo talaabayo badaha, taas oo kor u qaadi karta tirada dadka magangalyo doonka ah ee Norwey iska soo dhiibaya.

Halkan ka akhri tiradan iyo inta qof ee imaanayay bilihii kala duwanaa

Xaga kale waxaa kaamamka Norwey ku jira 833 qof oo soomaali, kuwaas oo isugu jira kuwa sharci helay oo kommune sugaya, kuwa codsigooda jawaab ka sugaya iyo waliba kuwa sharciga loo diiday laguna amray inay wadanka isaga baxaan. waxa ayna ukala baxaan sidatan:

Tirada dadka soomaalida ee sharciga helay ee sugaya kommune qaata: 88

Tirada dadka soomaalida ee sharciga helay balse aan sugeyn kommune qaata: 52

Tirada dad soomaalida ee magangalyo codsaday, sugayana jawaab(diidmo ama ogolaansho): 260

Tirada dadka soomaalida ah ee helay diidmo balse klage bixiyay(ka dacwooday diidmada):  101 

Tirada dadka soomaalida ee ka noqday codsigooda ama wadanka isaga baxay, ama aan la aqoon xaalkooda: 17 

Tirada sharciga loo diiday laguna amray inay wadanka isaga baxaan: 315 

Soomaalida ayaa sidaas ku noqonaysa dadka ugu badan ee sharciga loo diiday, laguna amrey inay wadanka isaga baxaan, balse wali ku jira kaamamka.

Liiskan oo dhamaystiran halkan ka fiiri

Guud ahaan Waxaan Kaamamka Norwey kujiro 25.271 qof oo isuga jira oo isugu jiro dad sharci helay, kuwa waayay iyo kuwa kaleba. ka daalaco  liiska kore

Afeef:Dadka soomaalida ah waxaan ukala jeednaa dadka ka yimid wadanka soomaaliya(somali national), ee ma ahan dadka jinsiyadooda soomaalida tahay. waxaa dhici karta inay jiraan dad soomaali ah oo ka yimid ethopia, jabuti ama meelo kale inay jiraan, kuna diiwaan gashinyihiin tirada dowladahaas.

Amal Aden oo ah qoraa caan ka ah saxaafada wadanka, ayaa mar kale eedeyn dusha u saarisay waalidiinta ajnabiga ah, kuna eedaysay inaysan ilmaha u ogoleyn iney u noolaadaan si xor ah. Amal oo khudbad ka jeedinaysay maktabada Vestnes ayaa sheegtay inay waxbadan la socotay dhibaatooyinka ka dhex abuurma dhaqamada norskaha iyo kuwa dadka ajnabiga ah.

Waxay sheegtay in dhibta ugu weyn uu ka timaado xaga waalidiinta oo ilmaha ku qasba inuu raaco dhaqanka wadankii uu waalidkii ka yimid, inkasta oo uu ilmaha wadankaas waligiis arag. Sidaas darteedna ay dhici karto in ilmo Norwey ku dhashay kuna barbaaray uusan saaxiib ka dhigan karin ciyaal norwiiji ah, waalidka dartood

Amal oo horey ugu caanbaxday ceeb u yeelida iyo wax ka sheega dadka ajnabiga ah, gaar ahaan soomaalida ayaa intaas ku dartay in: hadii ilmo norske ah uu waalidkiis ka amardiido, waxaa laga yaabo i dhaxalka loo diido, laakiin aanan mindi iyo waxkale loo qaadan, balse  bulshada soomaalida sidaas waa ka duwantahay. Hadii gabar soomaali ah ay saaxiib ka dhigato wiil norwiiji waxaa ay khatar ugu jirtaa in magaalada wax taxi joogo laga dabo diro. 

Dhowr bilood kahor ayay ahayd markii Amal ay saxaafada wadanka oo dhan ay ku sheegtay in ay dhibaato kala kulanto soomaalida tagaasida wado, oo aysan qaadin hadii ay u gartaan inay ayada tahay. Ama mararka qaarkood inay inta qaadaan wax ka sheegaan. Soomaalida ayaa arintaas ku tilmaantay in ay Amal rabto inay magaca ka disho soomaalida oo aad uga shaqeeyo tagaasida, sida ay horey magaca uga dishay sumcada bulshada soomaaliyeed guud ahaan ee ku dhexleeyihiin.

Amal oo u waramaysay journalka localka ah ee Vestnesavis ayaa intaas ku dartay in ay adagtahay badanaa haweenka la in integrering gareeyo(bulshada la dhexgaliyo), laakiin ay muhiim tahay, maadaama ay hooyadu tahay furaha qoyska. uguna baaqday ururada frivilliga ay guryaha ku booqdaan haweenka caruurta badan guryahay ku heesta, kana dhaadhiciyaan arintaas.

warkan oo norske ah halkan ka akhri( Les saken på norske her)

Maxkamada sare ee Norwey ayaa isbuucan go aan ka gaarayso in Yaasmiin oo ah gabar soomaali ah oo sanadkii 2009 timid wadanka lagu celiyo Hungary oo ay faro ku leedahay iyo in codsigeeda-magangalyo looga shaqeeyo Norwey.  Yaasmiin ayaa sanadkii 2010 la siiyay diidmo, maadaama ay sharci ku leedahay wadanka Hungary, laakiin waxaa la siiyay ogolaansho ah inay Norwey deganaato lix bilood maadaama ay dacweysey ninkii Yurub soo galiyay kuna qasbay inay noqoto haweenka jirkooda ka ganacsada!!.

Tv-ga NRK , barnaamijkiisa Brennpunkt ayaa documentary calool xumo ah ka diyaariyay nolosha yaasmiin iyo sida ay Norwey kusoo gashay kadib 15 sano oo ay niman ku qasbeen inay jirkeeda ka ganacsato. inta uu documentryga uu socda waxaa hadba la arkayaa Yaasmiin oo dhacayso marka ay soo xasuusato dhibaatada lasoo mariyay iyo silicii ay ku nooleyd mudada dheer. Waxaa kaloo jirkeeda ka muuqdo nabaro iyo dhaawacyo kasoo gaaray noloshaas ay ku jirtay. Yaasmiin ayaa dacweysay nimankii ku ciyaaray nolosheeda, laakiin booliska ayaa laalay dacwadeeda.

Halkan ka daawo documentariga laga diyaariyay sadex gabdhood oo ay yaasmiin kamid tahay( Brennpunkt: fortell eller forsvinn)

Yaasmiin ayaa dhaawac maskaxiyan ah wuxuu kasoo gaaray sanadadii badnaa ee ku noolayd noloshaas, ilaa afar dhaktar oo kala duwan ayaana cadeeyay inay tahay qof maskixiyan xanuunsanaya, una baahan daryeel bini-aadanimo. laakiin UDI ayaa ku adkeysatay in ay kiiska yaasmiin qaabili karin, maadaama ay faro iyo sharci ku leedahay wadan kale. Yaasmiin ayaa racfaan ka qaadatay go-aankaas, ugu danbeytiina kiiska ayaa hada gacanta ugu jiro maxkamada sare, go aana ka gaarayso isbuucan.

Dowlada Hungary oo markii hore faro ka qaaday Yaasmiin ayaa cadeeyay in ay waxba u qabin karin, hadii lagu soo celiyo wadankooda.

Wenche Hovland oo ah gudoomiyaha xarunta dadka dhibaataysan(krise-senter) oo kutaal Fløro ayaa sheegtay inay tahay wax aan lala yaabo oo aan la aqbali karin in Yaasmiin oo ah qof maskaxiyan iyo jir ahaanba xanuunsan in wadanka laga bixiyo.

Hadaan nahay bahda Norsomnews, markaan daawanay programka caloolxumada ah, waxaan gabadhan u rajeyneynaa in loo ogolaado inay ku noolaato Norwey. Wixii xaaladeeda kusoo kordhana kala soco halkan

warkan oo norske ah halkan ka akhri(les saken på norsk her)

Gudoomiyaha ururka dhalinyarada xisbiga shaqaalaha(AP) Mani Hussaini oo maanta khudbad ka jeedinayay banaanbaxa maalinta shaqaalaha ee kowda may, ayaa cod dheer ku yiri in wasiirka soo galootiga iyo isdhexgalka wadanka Sylvi Listhaug, aysan u qalmin inay xafiiska sii fadhiso, mudantahayna in madax-madax xafiiska looga tuuro.

Waxay noo sheegtay inay hadii dadka soo galootiga uu bato ay u cabsanayso mustaqbalka caruurteeda iyo kuwa ay ayeeyada u tahay, balse anigu waxaan u cabsanayaa caruurteyda iyo kuwa aan awoowga u noqon doono, ayada darteed. Mani ayaa intaas ku daray in qoxootiga laga dhigayo inay dhibaato weyn ku yihiin yurub, laakiin dhibaatada rasmiga ah waa mida haysata dadka qaxootiga ah ee lagu qasbay inay guryahoodii kasoo qaxaan. Waa sax Norwey qof walbe oo qoxooti ah ma caawin karo, balse taas gabaad uma noqonayso in aan qofna la caawin.

Dhankooda ururka dhalinyarada FRP ayaa sheegay in ay fiicnaan lahayd in uu maalinta kowda may uu ka hadlo xaqa iyo xuquuqda shaqaalaha, balse uusan wax badan ku mashquulin howsha fiican ee wasiirka iyo dowladu wado.

Mani Hussaini oo asalkiisu yahay muslim, ahna kurdish siiriya kasoo jeeda ayaa qabtay xilka gudoomiye ee ururka dhalinyarada AUF sanadkii 2014. Asaga iyo qoyskiisaba qaab qoxooti ahaan ah ayay ku imaadeen Norwey 1998, waxa uuna  kamid ahaa dadkii u dagaalamayay fikirkii dooda weyn dhaliyay 2015, ee ahaa in ay Norwey xeryaha qoxootiga kasoo qaadato 10 000 oo qoxooti siiriyaan ah, taas oo ugu danbeeyay lagu heshiiyay 8000.

Warkan saaka kasoo yeeray Mani ayaa durba dood weyn ka dhaliyay baraha bulshada, waxa ayna dad badan bilaabeen in ku duraan diintiisa ama asalkiisa, taas oo ay codsadeen in uu wadanka isaga baxo oo uu ku noqdo meeshii uu ka yimid hadii uusan ku qanacsaneyn qaabka ay dowlada Norwey u shaqayso. Mani ayaa horey u sheegay mar walbe oo uu keeno fikir aysan ku qancin dadka kasoo horjeedo, ay bilaabaan inay asaga shaqsiyadiisa iyo asalkiisa duraan si ay isaga dhiciyaan maadaama ay fikir ka fiican aysa meesha ku haynin, taasna uu la qabsaday.

WARKAN OO NORSKE KU QORAN HALKAN KA AKHRISO(les mer på norske her)

Wasiirka cadaalada Norwey Anders Anundsen oo ka tirsan xisbiga FRP ayaa maanta soo bandhigay qorshahan cusub oo ay ku adkeynayaan xuduudka ay Norwey iyo wadamada ku midoobay Schengen ay la wadaagaan Ruushka. Kaas oo ah in ay dabri dhererkiisu yahay 200 oo mitir ay ka dhisayaan albaabka laga soo galo xuduudka ay Norwey la leedahay wadankaas. Arintan ayaa jawaab u ah qoxooti 5.400  gaaraya  oo sanadkii lasoo dhaafay Norwey kasoo galayay dhanka Ruusha, ayaga oo marka hore Viso usoo qaatay ruusha, kadibna baaskiilo kusoo galay Norwey.  Arintan ayuu sheegay inaysan wax saameyn ah ku yeelin doonin isu socodka dadka iyo gaadiidka caadiga ah ee ukala gudba labada wadan.

Dowlada Ruushka ayaa horey u diiday in wadankeeda dib loogu soo celiyo dadka visaha kusoo galay markii hore ee usoo gudbay Norwey. Taas oo dhabarjab ku noqotay Norwey oo rabtay inay Rusia u celiso dhamaan dadka usoo gudbay Norwey ee  visaha kuleh ama wax badan daganaa wadankaas.

Norwey ayaa ku biirtay wadamo kuyaal qaarada Yurub oo darbiyo ka dhisay xuduudka ay la wadaagaan wadamo ay  daris layihiin, ayaga oo ka cabsi qaba in ay usoo galaan qoxooti badan oo magangalyo doon ah. Horey ayay Norwey usoo saartay in kontorool joogto ah la saaro xuduuda, isla markaana qofka aan sharci u laheyn inuu qoxootinimo waydiisto laga celiyo xuduuda.

Les saken på norsk her(warkan oo af-norske ah halkan ka akhri)

Tvga Nrk ayaa dabagal ku sameeyay koox dadka ka caawisa inay si aan sax aheyn ku qaataan leysinka baabuurta caadiga ah, taxi-ga iyo waliba busaska waaweyn. Arintan ayaa waxaa ka danbeeya shabakad isku xiran oo rag soomaali ah ay madax ka yihiin, balse ay la shaqeeyaan ajaaniib kale oo carab, pakistaan iyo iiraani isugu jira. 

Ragan ayaa sida ay xaqiijiyeen wariyeyaal ka socda NRK oo dabagal weyn ku hayay xili dheer, xarun weyn ku leh meel aan sidaas uga fogeyn saldhiga booliiska Grønland oo ah kan ugu weyn ee wadanka. Waxa ayna qofkii ka qaataan lacag u dhaxaysa 3000 ilaa 6000. 

Hay-ada qaabilsan wadooyinka ee vegvesen ayaa xaqiijisay imtixaanada ay ragan iibiyaan ay yihiin kuwii saxda ahaa, balse aysan garaneyn sida ay ku heleen iyo waliba cida ka caawisay inay helaan. Booliska ayaa ilaa hada wax howlgal ah aan ku qaadin gurigan ay shalay soo bandhigtay NRK in  lagu akhriyo imtixaanada.

Arintan ayaa ilaa xalay la isla dhex marayay baraha bulshada , ayaga oo dad badan sheegeen inay dhibaato kala kulmaan raga ajnabiga ah ee wada gaadiidka dadweynaha. Marar badan ayay sheegeen inay arkaan rag wata leesinka taxi, laakiin aanan qofka geyn karin meeshii uu u baahnaa.  

Xawaaladaha oo ah ilaha dhaqaalaha ugu waaweyn ee soomaalida kunool wadanka ayaa sidoo kale la sheegay inay arinta lug kuleeyihiin. Sida ay sheegtay NRK lacago badan oo nimankan ka shaqeystaan howshan inay u diraan meelo ay soomaaliya kamid tahay, ayaga oo sii marsiinaya xawaaladaha.

les mer på norske her (Warkan oo dhamaystiran halkan ka akhri)

Ardey dhigata iskuulka Os ayaa xaflad dhaqan iyo isdhex gal ah kaga yaabsaday dhamaan dadkii kasoo qaybgalay. Xafladan oo ay ka qaybgaleen caruur ardey ah ayaa soo bandhigay heesaha iyo dhaqamada ku dhawaad 20 wadan oo ay asal ahaan ka kala yimaadeen.

Waxaana qayb ka ahaa ardey soomaali ah oo iskuulka dhigato iyo Safio Abdi Haase oo kamid ahayd dadka gacanta ka gaystay.

Les mer på norske her

Laga bilaabo maanta ilaa lixda isbuuc ee soo socoto hay-ada UDI-da ayaa sheegtay inay 10.000  oo dheeri ah siinayso qofkii sharciga loo diiday ee raba inuu si iskiis ah(frivillig ah)  ugu noqdo wadankiisa. Lacagtan ayaa la siinayaa 500 boqol ee ugu horeysa ee isa soo diiwaan galisa. Isku dar lacagta lasiinayo qofka raba inuu wadankiisa ku noqdo ayaa sidaas ku noqonaysa 30.000 oo lacagta norwiijiga ah, una dhiganta ilaa 3000 oo dollarka mareykanka ah.

Wasiirada maalmahan qof walbe afka ku hayo ee Sylvi Listhaug ayaa sheegtay inay dowladu  rabto in qofka sharciga loo diiday lagu dhiirigaliyo inuu wadankiisii ku noqdo, sidaasna ay dowlada ugu baaqato lacagaha tirada badan ee qofka aan sharciga laheyn ku baxa marka uu ku jiro kaamka(mottak). Sidoo kale UDI-da ayaa sheegtay inay lacagtan qofka ka caawinayso inuu nolol ka sameysto markii uu ku noqdo wadankiisa, oo uusan asaga oo gacan-maran lagu celin wadankiisii

si uu qofka u helo lacagtan waxaa ku xiran shuruud:

1. Waa inuu Norwey iska soo dhiibay wixii ka horeeyay kowda bishan April
2. Waa inuu uusan wadan kale oo yurub ah uusan iska soo dhiibin(faro ka yaalin)

Les mer på norsk her:

Fiiro gaar: waxaan ka codsaneynaa dhamaan dadka akhrinaya warbixintan inay si degan u akhriyaan marka hore, kadibna ay booqdaan dhamaan link-yada ama page-ka ku lifaaqsan si ay arinta sawir buuxa uga qaataan.

Kowdii bishan aan ku guda jirno ee April sanadkan 2016 ayaa wasiirada arimaha soo galootiga wadanka Norwey naagta lagu magaacabo Sylvi Listhaug soo rogtay go aan cusub oo ah in dadka qaxootiga ah ee magangalyada ku joogo Norwey lagala noqon karo sharciga dal-kujooga, dibna loogu celin karo wadankii ay ka yimaadeen. Hadii ay nabad ka dhalato wadankii ay ka yimaadeen, meeshana ay ka baxdo baahidii qofka ku qasabtay inuu wadankiisi uu kasoo qaxo marii hore. Sidoo kale waxay sheegtay inay dowlada Norwey ay rabto in dadkan ay ka qayb qaataan dib u dhiska iyo nabad kusoo dabaalida wadankii ay ka yimaadeen. Go aankan cusub ayaa daba socdo heshiis ay xisbiyada Ap, Høyre, Frp, KrF, Sp iyo Venstre ay galeen 19. november 2015, kuna saabsanaa xiisada ka dhalatay qoxootiga kusoo fatahay yurub sanadkii 2015.

Wasiiradan oo ka tirsan xisbiga mayalka adag ee FRP ayaa intaas ku dartay in sharciga caalamiga ah ee qoxootiga(Geneva convention) iyo sharciga qoxootiga ee Norwey uu ogolyahay in qofka haysta magalgalyo ku meel-gaar ah lagu celin karo wadankii uu asal ahaa ka yimid hadii ay nabad ka dhalato. Taas oo micnaheedu in qofkii haystay sharci magangalyo ku meelgaar ah(Midlertidig oppholdtillatelse)lagala noqon karo sharciga, loona diidi karo sharciga degenaanshaha abidka ah(permanent oppholdtillatelse).

Norwey ayaa noqotay wadankii ugu horeeyay ee katirsan qaarada Yurub ee qaata go aan noocan oo kale ah. Waxa ayna dowladu sheegtay in sanadkii 2015 ay Norwey yimaadeen dad qoxooti ah oo tiro ahaan gaarayo 31.000 00 qof, oo badankooda ka yimid wadanka Siiriya. Sanadkan 2016  ayaa laga yaabaa in tirada intaas wax badan ka badato. Arintaas oo culeys dhaqaale iyo mid dhaqan labadaba keeni karta. Waxayna sheegeen in ay dib u-dajinta iyo howsha dadkan tirada badan ay keeni karto in uu culeys fuulo maamulada magaalooyinka, isla markaana ay buuxin waayaan shaqadii ay uga baahnaayeen dadka deegaanka ah.

Link 1) Akhri warkan oo lagu daabacay mid kamid ah wargaysyada yar-yar ee Norwey:

1. Arintan qofkee ayay saameynaysaa?

Sida NORSOMNEWS.COM ka soo xiganay webka dowlada norwey(regjeringen.no) ee arinta lagu shaaciyay, go aankan waxa uusan saameyn ku yeelan doonin:

• Qofkii heysta sharciga degenaanshaha(Permanent oppholdtillatelse): arintan saameyn kuma yeelanayso, maadaama uu haysto sharci uu abid ku deganaan karo Norwey.
• Qofka laga soo qaaday xeryaha qoxootiga ee aan Norwey iskiis u imaan: arintan sidoo kale saameyn kuma yeelanayso.
• Qofkii ku yimid qof qoys ahaan ah ama loo dacwooday: sidoo kale saameyn kuma yeelanayso.
• Qofkii sharci ku helay arimo bini aadanimo, sidoo kale saameyn kuma yeelanays.
• Sida ku qoran webka dowlada arinta waxay saameyn ku yeelan doontaa dadka sharciga magangalyada ku helay qaanuunka magangalyada qodobkiisa 28-aad, xarfaha a iyo b: dadka norwey iska soo dhiibay ee qaab qoxootinimo ku helay sharciga

Link 2: (Halkan ka aqriso qaanuunka 28-aad ee qofka uu ku heli karo sharciga magangalyada)

Hadii aad rabto in aad wax kadan ka ogooto go aankan iyo waliba cida uu saameyn ku yeelan karo, ka daalaco halkan:

LINK 3: Go aan dowlada ee ku qoran Norwiiji iyo English labadana: 

• Go aanka u gaarka ah dadka ka yimid Somalia:

1-april go aanka kasoo baxay dowlada waxaa ku qornaa inuu  dhaqangalayo isla maalintaasba.

8-april-2016 ayay waaxda agaasinka soo galootiga iyo ajnabiga ee Norwey(Utlendingsdirektoratet, UDI) ay amar u dirtay dhamaan xafiisyada police-ka, taas oo ay ku dalbanayso in loo soo gudbiyo dhamaan kaysaska la xiriira dadka la qiimaynayo in sharciga lagala noqonayo iyo in kale. Si gaar waxay u magacaabeen dadka ka yimid soomaaliya in loo soo gudbiyo kiisaskooda oo waxaa ku qoran:

Codsiyada degenaanshaha dadka ka yimid soomaaliya ee helay sharci-magangalyo kumeel gaarka ah wixii ka horeeyay kowdii oktober 2014.  UDI waxay ogolaatay in dadka lagu celin karo soomaaliya desember 2012. Wixii ka danbeeyayna xiligaas ilaa oktober 2014 waxay waday sidii howshaas loo suurto galin lahaa. Taas oo keentay  in dib loo eego  baahidii magangalyo ee qofka in ay meesha ka baxayso iyo inkale.

Waxaa kaloo ku qoran in aan qofka loo cusboonaysiin karin sharciga kumeel gaarka ah ama passporka yarka ah ee lagu safro.

LINK 4: Halkan Akhriso dalabka UDI ee ah loo gudbiyo kiisaska dadka dib u eegista lagu sameyn doonto, gaar ahaana soomaalida.

NorSom News iyo UDI.

Mid kamid ah akhristayaasha NORSOMNEWS ayaa markii hore nagu wargaliyay arintan, nagana codsaday in aan daba gal ku samayno. Waxa aana isku daynay in aan xiriir telefon ah la samayno UDI, balse waxay naga codsadeen in aan E-mail kula soo xiriirno. Intaas kadib Ayaan u dirnay todobo su aalood oo aan rabnay in ay nooga jawaabaan si ay dadka soomaaliyeed ee arintan sida gaarka ah u khusayso aan u siino war sugan, Si kastaba waxay kasoo jawaabeen sadex su aalood, ayaga oo ka gaabsaday afartii kale. Su aalaha ay kasoo jawaabeene waa kuwan:

NorSomNews: Kan UDI forklare litt nærmere hvordan den nye instruksen skal påvirke borgere fra Somalia som har fått beskyttelse før den angitte datoen?

UDI-du faah-faahin dheeri ah managa siin kartaa sida go aankan cusub uu saameyn ugu yeelanayo, dadka ka yimid soomaaliya ee sharciga helay  kahor intaan aan lagaarin taariikhda meesha ku xusan(1-dii oktober 2014).

UDI: Hvordan vil det påvirke?  I saker der det «foreligger indikasjoner på at utlendingens behov for beskyttelse ikke lenger er til stede» (se pkt 3) vil UDI vurdere om tillatelsen skal tilbakekalles eller om personen fremdeles har et beskyttelsesbehov.

UDI: sida ay saameyn ugu yeelanayso: kiiska dadka laga shakisanyahay ama loo meelaynayo in baahidii magangalyo ee qofka ee meesha ka baxday, waxay UDI qiimeyn ku samayn doontaa in qofkaas sharciga lagala noqon karo ama in qofka uu wali u baahanyahay magangalyo.

NorSom News: Hvilke saker anser UDI som tvilsome saker? : waa kuwee kiisaska laga shakisanyahay?

UDI:   Tvilssaker er nettopp saker der det er indikasjoner på at utlendingens behov for beskyttelse ikke lenger er tilstede. Se forklaring under punkt 3.

– kiisaska laga shakisanyahay waxa weeye: kuwa loo malaynayo in baahidii magangalyo ee qofka ay meesha ka baxday. Fiiri qodobta 3-aad ee go aanka dowlada.

NorSom News: Mener UDI at Somalia er blitt tryggere sted nå, og borgere fra Somalia som har fått innvilget oppholdstillatelse før den datoen kan returneres tilbake til Somalia?

-UDI-du ma waxay leedahay soomaaliya hada waxa ay noqotay meel nabad ah, oo dadka ka yimid soomaaliya ee helay magangalyo kumeel gaar ah wixii ka horeeyay taariikhda meesha ku xusan in dib loogu celin karo wadankoodii.

UDI: Her er det viktig å presisere at det gjelder forholdene i Mogadishu og ikke Somalia generelt: UDI mener at forholdene i Mogadishu har bedret seg betydelig de siste årene. I desember 2012 endret UDI vår praksis om generelt vern mot Mogadishu, dvs at vi ikke lenger mener at «enhver står i reell fare for overgrep i Mogadishu». Etter 2012 har forholdene i Mogadishu blitt stadig bedre, og vi mener derfor at det er indikasjoner på at det er utlendinger fra Somalia som ikke lenger har et behov for beskyttelse mot retur til Mogadishu

-Waa muhiim in lagala saaro xaalka soomaaliya guud ahaan iyo kan magaalada Muqdisho. UDI-du waxay qabtaa in xaalka magaalada muqdisho uu wax badan iska badalay sanadyadii ugu danbeeyay. Desember 2012 ayaan badalney in aan dadka ku celin muqdisho. Micnaheeduna uu yahay in qof walbe uusan dhibaato kala kulmeen muqdisho. Maadaama uu xaalka muqdisho waxbadan soo fiicnaaday waxaan qabnaa in ay jiraan shakiyo ku aadan in dadka ajnabiga ee soomaaliya ka yimid aysan u baahneen magangalyo, sidaas darteed lagu celin karo wadankoodi.

UDI-du warkoodu waa cadyahay, waxa ayna rabaan in dadka somaliya ka yimid gaar ahaan caasimada ay kala noqdaan sharciga hadii laga shakiyo in qofku uusan u baahneyn magangalyo. 

• Waraysiga xildhibaan Baashe Muuse

Intaas kadib ayaan waxaan waraysi la yeelanay xildhibaan baashe muuse oo kamid ah xildhibaanada golaha deegaanka ee olso kana mid ah siyaasiyiinta soomaaliyeed ugu caansan dalka, bal si uu nooga xog waramo warkan naxdinta leh ee kusoo cusboonaaday jaaliyada soomaaliyeed ee Norwey. Halkan ka daawo NorSom News oo shalay waraysi la yeelatay xildhibaan Baashe.

Baashe ayaa ka codsaday in madaxda soomaalida gaar ahaan madaxweyne Xasan Shiikh uu arinta soo faragaliyo, maadaama weedhiisu ay saameyn yeelan karto

https://www.youtube.com/watch?v=1bMIv7O8Wvw

• La soco qaybta labaad ee baaritaankeena.

Qaybta labaad ee warbixintan waxaan ku wajihi doonaa kaalinta ay dowlada soomaaliya iyo wufuudii kala duwanayd ee imanaysay wadanka. Iyo sida ay suurtagal ku tahay praktili in qof soomaaliya dhibaato ugu soo cararey nolol iyo nabadna halkaan ku haysto in la celiyo. Nala socdo ayaamahan fooda nagu soo hayo.

1. JUNI-2012 waxaa yimid wadanka Norwey wasiirkii hore ee arimaha gudaha dowladii Sheikh Shariif : Cabdisamad Macalin, iyo madaxa laanta socdaalka ee Somaliya General Cabdulaahi Gaafow..Shan bilood kadib waxaa soo baxday ee dadka soomaalida ah ee aan sharciga laheyn dib loogu celin karo wadankoodii.
2. September 2014: waxaa Norwey yimid wafti uu hogaaminayo Reysulwasaarihii hore ee Soomaaliya Cabdiwali sheikh Ahmed iyo wasiiro ka tirsan dowladiisii: Bil kadib waxaa soo baxay go aanka ah in ay UDI-du ay dhamaysey waxyaalihii u sahlayay inay dadka soomaaliyeed toos u celin karaan, gaar ahaana muqdisho.
3. April 2015: Waxaa mar kale soo noqday: General Gaafow oo markan kaligiis ah

Qaybta labaad ee warbixintan waxaan ku eegi doonaa, waxa weedha iyo waranka kulmiyay. ama waxa isku beegay imaanshaha madaxda dowlada iyo go-aanada dowlada Norwey.

Hadii aad tahay qof ay ku dhacday arintan, ama garanaya cid kale oo ay ku dhacday, fadlan nala soo xiriir, oo e-mail noogu soo dir : Norsomnews gmail.com, noona soo raaci telefoonkaaga si aan xiriir kuula soo yeelanayo.