Arild Humlen oo ah qareenka u doodayay soomali badan oo sharciyada lagala noqday, ayaa maqaal dheer oo ku saabsan habka cadaalad darada ah ee loola dhaqmo Soomaalida magangalyo doonka ah, kusoo daabacay wargeyska Dagbladet. Humlen ayaa ah qareenkii ay qabteen gudiga xaq raadinta soomaalida Norway.

 Soomalida Norway degan waa qowmiyada ay dhibaatada ugu badan ee xaga sharciyada ah la kulma, marka la barbardhigo qowmiyadaha kale ee soo galootiga ah. Sidaas darteed wuxuu maqaalkan uu qorey Humlen oo matalaya gudigaas soomaaliyeed, ahaa mid kusoo aaday xili aad loogu baahnaa in banaanka la keeno, warbaahinta wadankana la gaarsiiyo dhibaatada soomaalida ee xaga sharciyada.

Waxyaabaha uu qareenkan maqaalkiisa ugu hadlay oo kooban waxaa kamid ah:

-Dhinaca dowlada Norway iyo sharci kala noqoshada.

Dowlada Norway ayaa bilowday dib u qiimayn sharciyada magangalyada qoxootiga, taas oo saameyn ku yeelatay ku dhawaad 2000 qof ee qaxooti Soomaaliyeed ah. Waxaana sabab looga dhigay in xaalada amni wadankoodii Soomaaliya uu soo hagaagaay. Waxaana sidoo kale iyagana walwal soo foodsaaray Soomaali oo iyagana baasaboorka dhalashada Norwajiga ah dib looga noqonayo. Arintaasna waxey jahwareer iyo cabsi ku riday soomaali wadankan degan… 

Waxayna u muuqataa in siyaasad ahaan dowladu ay rabitaankooda ay sameynayaan, si ay u fuliyaan kala noqashada sharciyada. Cadaymaha ay u adeegsanayaan go’aankooda, ayaan ahayn kuwo qaanuun ahaan ansax noqon karo mararka qaarkood. Sida muuqatana cadaymaha loo adeegsadey dadka sharciga lagala noqday, waxaa ka muuqdo  xadgubyo badan iyo sidoo kale inaan loo marin wado sharciga waafaqsan.

[adsenseyu2]

Arintaan ayaa saamayn xoogan oo dhinac walbe leh ku yeelan karta soomaalida degan Norway, gaar ahaan jiilka labaad iyo kan sadexaad oo ay saameyn kasoo gaari karto hadii waalidkood ay dhibaato xaga sharciga ah soo gaarto. Waxeyna soomaalidu  siyaasiyiinta Norway ugu digeysaa, cawaaqib xumada ay keeni karto arintan oo xadgudub ku ah xuquuqul insaanka. 

Waxaana intaas sii dheer in ay dowlada Norway aysan aqoonsanayn waraaqaha cadaymaha ah ee kasoo baxa dowlada Soomaaliya. Waxayna taas sii dheeraynayaa in xal laga gaaro dhibaatooyinka haysato. Maadaama aysan soomaalidu heysan wax ay isku difaacaan.

-Sababta qulqulka qaxootiga Soomaalida iyo saamaynteeda

Soomaaliya oo ka mid ah wadamada ay ladageen dagaalada sokeeye 20kii sano ee u danbaysay, waxaana taas laga dhaxlay qulqulka qaxooti badan oo Soomaaliyeed, kuwaas oo ku kala nool daafaha caalamka. Dhibaatadii ka soo gaartay dagaaladii iyo iyagoo sanado yar wadankan Norway joogay, ayaa waxay keentay in soomaali badan dhibaato ay kala kulmeen inay bulshada Norway si fiican uga soo dhexmuuqdan.

Taasina waxay keentay sida laga soo xigtay waaxda tirakoobka ee SSB keentay. inay Soomaalidu ay ku jiraan dadka ugu tiro yar dhinaca suuqada shaqada. Waxay arintaan ka dhigaysaa inay Soomaalida Norway  yahiin qowmiyad aad ugu nugul dhibaatada, sidaas darteedna u baahan eegmo gaar ah, balse hada ay dhinaca kale wax u socdaan oo nugeylkooda lagu beegsanayo.

Dagaalka iyo colaada sii daba dheeratay ee Sooomaaliya, ayaa waxay sababeen in qaxootiga Soomaaliyeed ay u qaxeen gudaha iyo dibada wadanka , taasna ay sababtay inay qoysas badan oo wada noolaa ay ku kala firxadaan degaano kala duwan oo wadanka gudahiisa ah iyo dibadiisa ah.  Waxayna arintaas keeni kartaa inay lahjado kala duwan ku kala hadlaan labo qof oo isku qoys. Sidaas dardeed waa in lagu tixgaliyo qoysaskaas lahjadooda laguna bartilmaamaysan. 

-Facebook, lacagta xawalada laga diro iyo warbaxinta qarsoodida ah

Waxaa iyadana  jiro dad  go’aanka kala noqoshada sharciga loo adeegsadey warbaxin laga  soo ururiyaan barta Facebook, lacag xawaalado ay ku direen, telefoonka iyo waxbaxin qarsoodi ah oo ay helaan. Arintaan cadeyn buuxda ma noqon karto qaanuun ahaan marka la fiiriyo sharciga.

Qaxootiga Soomaaliyeedna gudaha iyo dibada wadankaba waa ay u qaxeen, waana suurtagal inuu qofku uu lacag udiro degaano kale duwan kii uu asal ahaan kasoo jeeday.

Waxaa sidoo kale iyadana aan cadayn noqon karin Warbaxinta qarsoodiga ah, maadaama  ay soomaalida dagaalo qabiileed hoose uu ka dhaxeeyay, lagana yaabo in ay salka ku hayso qilaaf qabiil oo soo jireen ahaan ah.

Cadaymaha sidan oo kale u hooseeyo oo ay UDI isticmaalayso waxay ceeb ku tahay xuquuqda bini aadamka iyo waliba sharciga.

Xigasho/kilde: Dagbladet(Halkan ka akhriso maqaalka Humler oo dhameystiran). 

[adsenseyu2]