(Fiiro-Gaar ah: Maqaalkan waxaa original ahaan lagu daabacay ubahaden.com)
Waxaa dhawaan waalidka iyo ardeyda ku nool dalkan Norwey u bilaaban doono sanad iskuuleed cusub 2016-2017. Xaaladaa cusub ee bilaabaneysa, ayaan u arkaa in ay muhiin tahey in waalidka iyo ardeygaba ay leeyihiin hami iyo dadaal ka wanaagsan kii sanad iskuuleedkii hore, ee la soo dhaafey. Siyaabooyin kala gedisan ayuu waalidka iyo ardeyga isugu diyaariyaan sanad iskuuleedka cusub ee bilaaban doona asbuuca dambe 22/8-16. Isku diyaarintaa ayaa noqota qalabkii iskuulka oo la soo gato sida buugta, boorsooyinka iyo qalimaanta. Waxey kaloo noqotaa isku diyaarin xagga qalbiga. Waalidka iyo ardeyga oo ka wada hadla xaalada cusub ee u wada bilaabaneysa iyo sida u wanaagsan ay u wada wajihi karaan.
Sidaan la socono ardeyda wey kala baahi-waxbarasho duwanan karaan. Qaar baa fahankooda waxbarasho aad u fiican yahey, halka ardey kale ay u baahnaan karaan kaalmo waxbarasho oo dheeraad ah. Ardeyda sanadkan dugsiga hoose/dhexe bilaabi doona aayaa lagu qiyaasey in ay gaarayaan 65 000 ardey halka kuwa dugsiga sare yihiin 75 000 ardey.
Qaar kamid ah ardeydaa ayaa dhici kara in aad waalid u tahey. Oo qaar ardaa ka mid ah baa hada uga horeysa in ay iskuul bilaabaan, oo galaaska koowaad ama birimo fariistaan. Halka ardey kale ay bilaabi doonaan iskuul cusub iyo fasal cusub. Waxaa kaloo dhici karta in ardeydaa qaar ka mid ah ay ka wel welsan yihiin oo ka baqanayaan dib ugu soo laabashada iskuulka, dhibaatooyin kala soo gudboonaadey dartood. Hadaba helitaanka waxbarasho u qalma garaadka ilmahaaga iyo ilmahaaga oo ku nabad ku hela intuu iskuulka joogo, waxey ku xiran tahey waalidka oo dadaala oo la socda baahida iyo xaalada ilmahiisa.
U dadaalida dhanka waxbarasho, waa muhiim in waalidku yaqaano xaquuqda waxbarasho ee ilmahiisa iyo waajibka waalidnimo ee ka saaran dhankaa. Nidaamka iyo siyaasada waxbarasho ee dalkan aad buu uga gedisan yahey kii dalkeenii ka jirey. Waxbarashada halkan, waalidka iyo ardeygaba mas`uuliyad weyn ayaa ka wada saaran siduu loo heli lahaa waxbarasho iyo xasilooni fiican.
Sharciga waxbarashada ayaa sheegayaa in ardey kasta uu xaq u leeyahey inuu helo waxbarasho u qalma fahankiisa iyo awoodiisa. Laakiin inta badan sharcigaa siduu yahey looguma dhaqmo, daruufooyin kala gedisan aawadood. Balse hadii uu waalidku yaqaan waajibkiisa waalidnimo kuna ficiltam0, waxey suurta gelineysaa in ilmahiisa ay helaan waxa uu xaqqa u leeyahey. Waalidka u dadaala ilmahiisa, oo waqti u hura waa kan ilmahiisa ka badbaadiya dhibaatooyinka waxbarasho iyo saag-saagnimo mustaqbal..
Aniga oo ka dhex shaqeeya waxbarashada, xilal kala duwana ka haya, ayaa markii uu ilmaheyga u baahdey waxbarsho u qalma garaadkiisa, ay adkaatey buuxinta baahida. Nasiib wanaagse dadaal badan, iska daba wareeg iyo wada hadalo badan wuu heystaa maantey waxbarashaduu u baahnaa. Balse intaa howshu ku ekaan meyso, oo markaad u soo dhiciso xaqiisa, yaa waxaa ku bilaabanaya dadaal ah, sidaad u difaaci laheyd si in aan looga joojin xaquuqdaa dheeraadka uu heley ilaa intii ay baahidii meesha ka baxeyso. Sidaas darteed marna waa usoo dhici xaquuqda, marna waa u ilaali.
Dhibaatooyinka jira: Caruur badan oo aan luuqada aqoon, hadana beyska waxbarasho aan ka dhisneyn baa iskuulada ka buuxa. Caruurtaa qaarkood waxey leeyihiin waalid, iyaga la mid ah oo aan luuqada iyo nidaamka waxbarasho wax weyn ka aqoon. Hadaba yaa u maqan caruurtaa??
Daruufooyin kala gedisan baa sababi kara in ay ku adkaato waalidka ama qofka in uu luuqadan barto. Oo is dhex galka bulshadana ay ku sii adkaato. Dhawaan waxaa la soo saarey warbixin ku saabsan saboolnimada dalkan. Oo somalidu ay ka mid noqotey jinsiyadaha uu saboolnimadu aadka ugu badan yahey. Sababtuna lagu tilmaamey in dumarka aysan shaqeysan. Oo hadii uu reerku hal dhaqaale soo galo sida aabaha oo shaqeeya ama reerkoo ceyr qaata, uusan halkaa dhaqaale reerka ku filneyn. Warbixintii kale ee waxbarashadana waxey sheegeysaa in caruurta ajaanibka ay u badan yihiin kuwa waxbarashada ku liita oo dhameystirka iskuulkana uu ku adkaado. Baaritaano kalana waxey sii sheegayaan in waalidka aqoontiisa iyo dadaalkiisa ay saameyn fiican ku yeelan karto mustaqbalka iyo hamiga ilmahooda.
Hadaba iyadoo ay waxaas oo dhan jiraan, ayaa hadana aynaan heysan MAR-MARSIINYO aan luuqada ku baran weyno. Waalid qurba joog markaan nahney, waxaa na saaran mas`uuliyad ka balaadhan waalidka dalka jooga. Mustaqbal kii beri ee aduunka ayaa gacanteena ku jira. Waxaan mas`uul ka nahney dhalaan la doonayo in ay hanan karaan aduun ka gedisan aduunkii ay waalidkood ku soo koreen. Mas`uuliyadaana ma aha wax aan dhayalsan karno.
Ilmihii loo qeyliyo, ayaa la maqlaa! Gunaanadka hanoo noqdo “ilmo guuleystaa waalid dadaalaa ka dambeeya”!
Ugu dambeyn:
Hadaad dooneyso inaad wax ka ogaato waajibaadkaaga waalidnimo iyo xiriirka la doonayo inuu ka dhaxeeyo guriga iyo iskuulka. Waxaad kala xidhiidhi kartaa hay`adahan oo macluumaadkoodana luuqado kala gedisan ku bixiya:
Waxaa jira gudiga waalidiinta ee heer qaran oo 4tii sanaba mar dowlada iyo boqortooyada ay doortaan. Gudigaa waxaa la yiraahdaa “Foreldreutvalg for grunnopplæring”. Gudigaa waxuu matalaa waaladiinta dalka oo dhan. Xubin ka mid ah baan ka ahey. Macluumaad howsheena, waxaad kala xiriiri kartaa: fug.no. Hadaad rabtana si toos iila soo xiriir.
Waxaa kaloo jiri gudi waalidiin ee degmo/xaafad oo la yiraahdo: KFU.no
Nasiib wanaag waxaa kaloo jira labo aqoonyahano (Firdawsa Ahmed iyo Saad Hashi) oo ka shaqeeya xoojinta iyo wanaajinta xiriirka guriga iyo iskuulka.Macluumaadka howshooda waxaa ka heli kartaa: http://www.atlaskompetanse.no/
Jaanisyada lagu kobcin karo aqoontaada waalidnimo wey buuxaan, laakiin waa inuu RABITAAN jiraa.
Waa mahadsan tihiin.
Xigasho/kilde: Ubahaden.com [adsenseyu1]
